مرکز پروژه ومقاله های علمی ومهندسی

دكتر جعفرزاده افشين

پيشينه تاريخي آذربايجان و ناحيه‌اي كه اكنون به نام آذربايجان شوروي سابق يا جمهوري آذربايجان در قفقاز ناميده مي‌شود ، براي كارشناسان و دانشمندان ژئوپولتيك به روشني آشكار بوده و اهل خرد و پژوهش را در اين مقوله اختلاف چنداني نيست .

سرچشمه‌هاي ادبي و متن‌هاي معتبر تاريخي و نقشه‌هاي جغرافياي بجا مانده از گذر سال‌ها ، چنان فراوانند كه محافل آكادميك و نظريه‌پردازان برجسته در كليات قضيه اختلاف چنداني نداشته و فقط پاره‌اي از تفاوت‌ها در آراي دانشمندان در مسايل جزيي يافت مي‌شود .

بـا بررسي و پژوهش ،‌ درصدها ، كتاب و مقاله و نقشه و نظريه ، به سهولت مي‌توان يافته‌هاي زير را به گونه‌ي سرخط‌وار و مجمل ارائه كرد :

1ـ سرزميني كه پس از انقلاب اكتبر 1917 شوروي و تشكيل دولت به دست حزب مساوات در باكو ، به رهبري محمد امين‌رسول‌زاده « جمهوري مستقل آذربايجان» ناميده شد ، به گواهي منابع معتبر ادبي و تاريخي و . . هرگز در گذشته بدين‌نام از آن ياد نشده و تـا آن زمان در روزگار باستان « آلبانيا و يا آلبان» و پس از حمله اعراب « اران يا البران» و نيز پس از پذيرش اسلام ، بخش مسلمان‌نشين ماورا@ قفقاز ناميده مي‌شد .

محمد امين رسول‌زاده خود يكي از انديشه ورزان مشرب دموكراسي اجتماعي يا « سوسيال دمكراسي» در اثناي خيزش مشروطه بود كه پس از پيروزي جنبش مشروطيت ايـران در كنار تلاش‌هاي اجتماعي و سياسي و هموندي « حزب دمكرات ايـران» روزنامه « ايـران نو» را در تهـران منتشر مي‌نمود . وي پس از شرايطي كه به انحلال حزب دموكرات ايـران در آن زمان انجاميد ، تلاش‌هاي فكري و عملي خود را در راستاي اتحاد ترك زبان‌ها در شمال رود ارس و بخش مسلمان‌نشين قفقاز متمركز نمود واين در شرايطي بود كه سران جنبش ترك‌هاي جوان يا « ژون ترك‌ها» بـا يك روند شبه كودتايي به رهبري انور پاشا در عثماني به قدرت رسيده بودند .

تلاش‌هاي پان تورانسيتي كه پايه‌ي فكري آن را مي‌توان در عبارت « همه ترك‌ زبانان جهان در ملي واحد» خلاصه نمود ، در سال‌هاي 1908 كه دومين جنبش مشروطه عثماني قوت يافت و به دنبال ارتباط‌هاي پي‌گير مابين پان تورانيست‌هاي عثماني و قفقاز ، در سال 1911 « حزب دمكراتيك اسلامي» ، « مساوات» در شهر باكو پي‌ريزي شد . حزب مزبور كه سرانجام به « حزب مساوات» موسوم گشت ، كوشش‌هاي درخوري را در سير جنبش‌هاي ضد امپراتوري روسيه تزاري انجام داد و بـا توجه به اين كه بـا شروع جنگ جهانگير يكم در سال 1914 امپراتوري‌هاي عثماني و روسيه تزاري در دو جبهه مخالف قرار داشتند ، سرزمين قفقاز پس از سقوط دولت امپراتوري تزاري در اكتبر 1917 ، مقارن سپتامبر سال 1918 به اشغال سپاهيان عثماني درآمد .

در همين زمان « حزب مساوات» بـا حمايت تلويحي سپاه عثماني در ژوئن 1918 استقلال بخش مسلمان‌نشين قفقاز را زير عنوان...

.

.

تعداد صفحات:8