مقدمه

فضا ازکهکشانها ، منظومه‌ها ،ستارگان ،سیارات و بسیاری اجرام آسمانی دیگر انباشته شده است. عجایب و عظمت آنها به مراتب از تمامیدیگر پدیده‌های آفرینش بیشتر است. کهکشانها و ستارگان و بطور کلی پدیده‌های آسمانیانبوهی که عجیب و غریب می‌نماید وجود دارند، که پاره‌ای از آنها بوسیله دانشمندانشناسایی شده‌اند. مانند: کوتوله‌های سفید،ستارگاننوترونی ،ستارگان هیپرونی،کوازارهاودنبالهدارها وسیاه چاله‌هاو ... .

در فضای قابلرویت برای ماده میلیاردها کهکشان جداگانه وجود دارد که بزرگترین آنها نظیرراهشیری و نزدیکترین کهکشان به ناماندرومیدایا به قول عبدالرحمن صوفیامراة المسلسلهکه فاصله آن از ما تقریبا 1.5 میلیونسال نوریو قطر زاویه‌ای ان 3.5 درجه و قطر خطی‌اش در حدود 100هزار سال نوری است و دارای تقریبا یکصد میلیارد ستاره است. هر کهکشان مجموعه‌ای ازمیلیاردها ستاره است که بعضی از آنها ازخورشید بزرگتر و بعضی دیگر بطور قابل توجهی کوچکتر.

سحابیها

در جهان علاوه بر ستاره‌ها مقادیر زیادی گرد و غبار و گاز وجوددارد که ما بین کهکشانها پراکنده گردیده است. یعنی چگالی گاز در فضای بین کهکشانهافقط برابر 20 اتم در هر اینچ مکعب است. سحابیها به علت نور ستارگان مجاور خود قابلرویت هستند. به کمکتلسکوپ به ساختمان و ویژگی آنها می‌توان پی برد. بعضی ازسحابیها نیز تاریک بوده و مانع عبور نور ستارگانی که در پشت آنها قرار دارند می‌گردند.

سیارات

اجرام تقریبا کروی ، جامد و بزرگی هستند که به دور خورشیدمی‌گردند. بزرگترین آنها به ناممشتریاست که جرمی معادل یک هزارم جرمخورشید را دارد. تا به حال سیستم سیاره‌ای نظیر آن چه به خورشید مربوط است، کشفنگردیده است. سیارات اجرام سماوی نسبتا سرد بوده و انعکاس نور خورشید باعث مرئی شدنآنها می‌گردد.

تشخیص سیارات از ستارگان در آسمان شب

سیارات با نور ناپایدار می‌درخشند، ولی نور ستارگان هم از لحاظ رنگ و هم ازلحاظ روشنایی به سرعت تغییر می‌کند.
سیارات در آسمان حرکت کرده و محل آنها تغییر می‌کند، ولی ستارگان نسبت به همدارا ی مکانهای تقریبا ثابتی هستند.
سیارات هنگام رصد با تلسکوپها بصورت قرص نورانی بزرگ دیده می‌شود، در صورتی کهستارگان بصورت نقاط روشن به نظر می‌رسند.
سیارات را می‌توان در نواحی باریکی از آسمان مشاهده کرد، ولی ستارگان رامی‌توان در هر قسمتی از آسمان یافت.

سیارکها

سیاره‌های خرد ، اجرام جامد کوچکی هستند که به دور خورشیدمی‌چرخند و تفاوت آنها با سیارات در بزرگی آنها است. بزرگترین این سیارکهای خرد بهنامسیرسمی‌باشند، که قطرش برابر با 800 کیلومتر است. قطر اکثر آنها درحدود 3 کیلومتر می‌باشد. سیارکها نیز توسط انعکاس نور خورشید قابل رویت می‌باشند وآنها را بدون تلسکوپ نمی‌توان دید.

قمرها

قمرهااغلب از اجتماع و تمرکز دیسکهای غبارو گاز در پیرامون سیاره‌ها درست می‌شوند. شش سیاره از نه سیاره بزرگ هر کدام یک یاچند قمر دارند که به دور آنها می‌چرخند. تا به حال 45 قمر درمنظومهشمسی کشف کردیده است.

ستارگان دنباله دار

ستارگان دنباله دار اجرام سماوی هستند که گه گاه ظاهرمی‌شوند. هر ستاره دنباله دار از یک مسیر نورانی و دنباله طویلی تشکیل شده است. سرآن ممکن است به بزرگی خود خورشید و دم آن نیز در حدود چندین صد میلیون کیلومتر بودهباشد. هر ستاره دنباله دار با وجود اینکه صدها کیلومتر در ثانیه سرعت دارد برای یکچشم غیر مسطح همچون ما، بی حرکت به نظر می رسد. سرعت آنها را می‌توان از تغییرمکانش نسبت به ستارگان زمینه ثابت آسمان تعین کرد.

تا کنون نزدیک به هشتصدستاره دنباله دار کشف و نامگذاری گردیده است. اکثر ستاره‌های دنباله دار از یک مداربسته‌ای در حال حرکت هستند. چنین ستارگان دنباله دار اهمیت زیادی داشته و بعد از یکپریود به نزدیکی زمین آمده و مشاهده شده‌اند، که مشهورترین آنهاستارهدنباله دار هالی است. مدارهای ستارگان دنباله دار دیگر سهمی یا هذلولی است و بهاحتمال زیاد اینها فقط یک بار در مجاورت زمین ظاهر و رویت گردیده ، دور می‌زنند وسپس رفته و دیگر به نزدیکی زمین نمی‌گردند.

شهابوارها

اجسام جامد و ریز دیگری به اندازه ته سنجاق هستند، در فضا دیدهمی‌شوند. اکثرا گروهی از این شهابها به طرف زمین حرکت کرده و در جو آن به داممیدان مغناطیسیحاکم بر کره زمین می‌افتد. در اثر برخوردشان در فاصله 150 کیلومتری جو زمین و در اثر اصطکاک آن ، جسم سوخته وغبار آن به طرف زمین سقوط می‌کنند. نور حاصل شده از این برخورد را به نامشخانهمی‌نامند. در واقع می‌شود اظهار کرد هرساله چندین صد تن از غبار شخانه بر سطح زمین می‌نشینند. معمولا شهابها در فاصله 80کیلومتری سطح زمین کاملا از بین می‌روند، ولی بعضی اوقات احتمال دارد که کاملاتحلیل نگردند و بصورت شهاب سنگ به سطح زمین برسند.

نامگذاری اجرام اعماق فضا

برخی اجرام غیر ستاره ای از جمله کهکشانها وسحابیها با عناوین رایجی نامیده می‌شوند، ولی برخی تنها با یک شماره مشخص می‌شوند. در سال 1774شارل مسیه (1817 - 1730) فهرستی شامل 45 جرم آسمانی منتشر کرد وطی یک دهه بعد از آن به این تعداد افزود. نام هر یک از اجرام این فهرست متشکل ازحرف ام (حرف اول مسیه) و یک عدد بدنبال این حرف است. نام بسیاری دیگر از اجرامآسمانی متشکل ازان. جی.سیو یک عدد است. این طرز نامگذاری در فهرستی کهتوسط ستاره شناس دانمارکی ،جان لودویک امیل دریر (1926 - 1852) ، منتشر شد،معرفی شده است. این فهرست

تاریخچهنجوم

مقدمه

نجوم مطالعه مواد و مقدمه‌ای است درباره فرآیند بوجود آمدن آنچه در آنسوی جو زمین است کهاین جهان ، آسمان و گوی آسمان را از اتمهای کوچک تا گیتی وسیع شامل می‌شود. منجماناجرامآسمانی مانندسیارات ،ستاره‌ها ،ستاره‌های دنباله دار،کهکشانها ،سحابیها و مواد بین کهکشانها را مطالعه می‌کنند. برای اینکه چگونگی تشکیل شدن ، چگونگیبوجود آمدن و منسب هر کدام را مشخص می‌کنند و اینکه چگونه بر یکدیگر تأثیرمی‌گذارند و چه اتفاقی ممکن است برای آنها بیفتد.

بخشی از جهان ما ، زمین وآنچه در آن اتفاق می‌افتداخترشناسی را شامل می‌شود، در واقع زمین آزمایشگاه ماست و هر چه که درباره جهانمی‌دانیم..

چگونه علم نجوم بوجود آمد؟

قبل از اختراعتلسکوپ ، در نزدیکی قرن هفدهم ، نجوم بر مبنای مشاهده با چشم غیر مسلح پایه گذاری شده بود. در ابتدا مردم از محل ستاره‌ها و سیارات در آسماننقشه تهیه می‌کردند. متمدن ترینها برای نقشه برداری آسمان نظام داشتند و می‌دانیم کهامروزه نجوم از نظریات یونانیان باستان سرچشمه می‌گیرد. در سال 150 میلادی یک منجمو ریاضیدان یونانی به نامکلودیوسبطلمیوسیک رساله درباره....

نقش گالیلئو گالیله

گالیله در پیزای ایتالیا در 1564 در اواسط دوره رنسانسمتولد شد. گالیله فقط اولین کسی کهتلسکوپ را روی ستارگان متمرکز کرد نبود، او همچنین دیدگاه متفاوتی نسبت به جهان ایجاد کرد. گالیله استادنجوم ،ریاضی ،فیزیک ،فلسفه و تبلیغات بود . تصور او (و احتمالا واقعیت) از یک نبوغ ذاتی بود: زیرک ، شوخ و امازننده بود. مردم مهم انجمن او را جستجو می‌کردند، تا وقتی که کار منفور و خطرناکحمایت.....

سیالات

سیال را ماده‌ای تعریف می‌کنند که وقتی تنش برشی هر چند کوچکی وجودداشته باشد، شکل آن بطور پیوسته تغییر کند. جسمجامد وقتی تحت تاثیر تنش برشی قرار بگیرد، تغییر مکان معینی می‌‌دهد، یا کاملامی‌‌شکند. مثلا قطعه جامد وقتی تحت تاثیر تنش برشی τ قرار بگیرد، تغییر شکلیمی‌‌دهد که آن را با زاویه Δα مشخص کرده‌ایم. اگر به جای آن یک ذره سیال قرار داشت، Δα ثابتی وجود نداشت، حتی اگر تنش بینهایت کوچک می‌‌بود. در عوض تا وقتی که تنشبرشی τ اعمال شود، یک تعییر شکل پیوسته ادامه دارد.

در موادی مانندپارافین که گاهی آنها راپلاستیک می‌‌نامیم، هر دو نوع تغییر شکل برشی را می‌‌توان یافت که اگر به مقدار معینی کمترباشد، تغییر مکانهایی...

تکاملستاره‌ای

مقدمه

ستارگان متولد می‌شوند، میلیونها یا میلیاردها سال می‌درخشند و سپسمی‌میرند. هر ستاره چرخه حیات چند مرحله‌ای دارد که در خلال آنها اندازه و دمایششدیدا تغییر می‌کند. جرمهر ستاره (میزان ماده موجود در ستاره) تعیین کننده اصلی درازای عمر ستاره و نحوه تکامل آن می‌باشد. هر چه جرم ستاره بیشتر....

نحوه تشکیل ستاره

گوی آتشین موردنظر درنظریهانفجار بزرگ ، حاویهیدروژن وهلیوم بود، که در اثر انفجار بصورت گازها و گرد و غباری در فضا بصورتپلاسمایفضایی متشکل از ذرات بسیاری از جملهالکترونها ،پروتونها ،نوترونها و نیز مقداری یونهای هلیوم به بیرون تراوش می‌کند. با گذشت زمان و تراکم مادهدربرخیسحابیها شکل می‌گیرند. این مواد متراکم رشد کرده و توده‌های عظیم گازی را بوجود می‌آورند کهتحت عنوانپیش ستاره‌هامعروفند و با گذشت زمان به ستاره.....

کیهانشناسی

مطالعه کائنات از زمین و آسمان وخورشید آغاز شد. انسانهای دوره ما قبل علم عقیده داشتند که در مرکز جهان هستند و خورشید وسایرسیارات به گردزمینمرکزی می‌گردند. کپرنیکمرکز عالم را در نزدیکی خورشید فرضکرد که زمین نیز همراه سایر سیارات به گرد آن می‌چرخد. گالیله هم به کمکتلسکوپخود واقعیاتی را جهتنظامجهانی پیشنهادی کپرنیک کشف کرد.

کپلر ،اسحاقنیوتن ، … کائنات را فراتر از گذشته گسترش دادند و درگیری با مسایل کیهانیادامه داشت تا اینکهآلبرتانیشتین در 1915 با ارائهنظریهنسبیت عام نشان داد کهفضا وماه محدود ، ولی نامحصور است که می‌تواندمنبسطیا منقبض شود. او کائنات را دارایتاریخ دانست. در این دوره که به دوره کیهانی معروف شده فکر بشر معطوف بهگذشته جهانشد و دانشمندان در سراسر...